Het team van basisschool De
Windwijzer in Almere is vorig jaar begonnen met themagericht begrijpend lezen.
De resultaten op de begripstoetsen waren weliswaar goed, maar de
motivatie van de leerlingen en de leerkrachten voor de methode liet behoorlijk
te wensen over. We zijn in alle klassen gaan kijken en filmen en samen met
een enthousiast team zijn we op zoek gegaan naar een werkwijze die
goed bij deze school zou passen. We analyseerden de lessen en langzaam
werd toegewerkt naar goed onderwijs in vrij lezen en een stappenplan
begrijpend lezen, waar nu nog volop mee geëxperimenteerd wordt. Leerkrachten
zoeken teksten, boeken en multimediaal materiaal rond brede langlopende
thema's en verbinden die met betekenisvolle opdrachten.
We schreven al verschillende blogs
over begrijpend lezen, bijvoorbeeld over de
essentiële aspecten ervan of over het
gebruik van leesstrategieën. Eén van de problemen waar vooral
de bovenbouwleerkrachten op basisschool De Windwijzer tegenaan lopen is de
beoordeling van het begrijpend lezen. Toen zij hun methode voor begrijpend
lezen nog gebruikten werd op twee manieren getoetst: Cito begrijpend lezen en
methode gebonden toetsen. In de nieuwe situatie worden de CITO-LVS-toetsen
voor begrijpend lezen gewoon gehandhaafd. Een beetje lastig leek dit op
het eerste gezicht wel. Methodes sturen aan op de metacognitieve begrippen en
vraagstructuren in de Cito toets, terwijl in het nieuwe begrijpend
leesonderwijs wordt aangestuurd op leesbegrip en minder op kenmerken van toets-items.
De leerkrachten lossen dit nu op door één of twee weken voor de toetsen met hun
klassen de vraagstructuren en de metacognitieve leesbegrippen die in de toetsen
aan bod komen te bespreken aan de hand van het Cito hulpboek. Op deze wijze
komen leerlingen niet voor verrassingen te staan. De methode gebonden toetsen
worden in de nieuwe opzet niet meer gebruikt. Op methodetoetsen voor begrijpend
lezen is veel af te dingen. Ze zijn niet gestandaardiseerd en meestal
toetsen ze of een leerling een bepaalde leesstrategie kan toepassen. Dat zegt
niet direct iets over het begripsniveau. In de praktijk is het dan ook vaak zo
dat de scores van de methode gebonden toetsen en de CITO-LVS begripstoetsen
sterk van elkaar afwijken. Dat maakt dat het geen grote stap is om deze
toetsen los te laten. Maar het is ook begrijpelijk dat het team
het fijn zou vinden wanneer op het rapport een indicatie voor het begrijpend
leesniveau van de leerlingen zou kunnen staan. Begrijpend lezen wordt nu eenmaal
nog steeds gezien als een belangrijke indicatie voor de keuze voor het
vervolgonderwijs.
Er zijn verschillende manieren om
begrijpend lezen te toetsen zonder dat een methodetoets wordt gebruikt. Zo
kunnen de leerkrachten op basisschool De Windwijzer hun leerlingen observeren
en met ze in gesprek gaan over teksten om te achterhalen of ze die
begrijpen. Maar dat is erg arbeidsintensief en het is bovendien niet
gemakkelijk om de uitkomsten van de gesprekken te duiden. Ze kunnen ook het
portfolio met de opdrachten die leerlingen uitvoeren naar aanleiding van de
teksten betrekken bij de toetsing. Maar het is maar de vraag of het
niveau van begrijpend lezen uit het portfolio is af te leiden. Bovendien
is regelmatig sprake van groepswerk.
Hoe kun je op een relatief
eenvoudige begrijpend lezen toetsen waarbij je ook daadwerkelijk begrip
meet: het kunnen verbinden van nieuwe kennis met eerder verworven kennis en
ervaringen, kritisch en creatief denken?
We vonden de volgende
oplossing:
- De leerlingen krijgen een tekst
die verbonden is met het thema waarover wordt gewerkt.
- Als ze de tekst hebben
gelezen, leggen ze die weg en krijgen ze de opdracht om in eigen woorden op te
schrijven wat ze nog van de tekst weten.
- Vervolgens mogen ze zelf twee
vragen stellen aan de tekst en de antwoorden bij die vragen opschrijven.
Daarbij mogen ze weer gebruik maken van de tekst.
De leerkracht krijgt geen criteria
om de leerlingteksten te beoordelen, maar legt ze op volgorde van zwak begrip
tot goed begrip. Vervolgens kiest de leerkracht zelf welke weergave qua
leesbegrip nog acceptabel is en welke niet. Zo kan het niveau in
begrijpend lezen van leerlingen gewaardeerd worden. Het is wel zo dat deze
toetsvorm beter werkt wanneer leerlingen meer schrijfervaring hebben. Maar
omdat de leerlingresultaten niet worden vergeleken met een absolute norm,
staat dit bij deze toetsing een waardering van het leesbegrip niet in de weg.
We houden u op de hoogte van de
bevindingen van het team van De Windwijzer met deze manier van toetsen.
