Vraag van een student
Een pabo-student mailde ons met de volgende vraag over de score van begaafde leerlingen op de LVS-toets leesbegrip. We denken dat veel leraren soortgelijke vragen hebben. Ik ben Alice, derdejaars pabo-student. Op
dit moment ben ik bezig met een zorgplan voor een hoogbegaafde leerling. Ik had
hier een vraag over. Ik heb mijn docent Nederlands benaderd met deze vraag en
hij verwees mij door naar u. Wellicht dat u mij kan helpen.
Ik volg de minor Educational
Needs en ik heb een zorgplan ontwikkeld voor een leerling. Deze leerling
is hoogbegaafd en scoort op bijna alle vakken uitmuntend. Alleen op het vak
begrijpend lezen scoort hij laag. Dit is best wel vreemd. Ik heb zelf helaas nog geen onderzoek kunnen doen
omdat ik geen stage kan lopen. Mijn coach en de ib-er van mijn
stageschool hebben wel al verschillende toetsen geanalyseerd en hem op laten
schrijven wat hij precies doet bij het maken van de toetsen. Hieruit
concluderen zij dat hij veel te ver doordenkt bij het beantwoorden van een vraag.
Dan is hij bij wijze van spreken al bij het antwoord, maar redeneert hij toch
nog verder want 'wat als'.
Mijn vraag aan u is, of u misschien tips
heeft voor theorie hierover? Ik wil namelijk nog kijken wat ik hier aan kan
doen in mijn zorgplan. Ik kan zelf geen theorie vinden over dit probleem, het
te ver door redeneren.
Hopelijk weet u wel iets wat ik kan
gebruiken of dat u tips heeft van hoe ik dit het best kan begeleiden!
Het probleem
Dit is een hele bijzondere en een typisch Nederlandse vraag. Een vraag ook die heel veel leerlingen betreft. Wat doe je met leerlingen van wie je weet dat ze goed zijn in leesbegrip (omdat je dat iedere dag ziet), maar die de leesbegripstoetsen niet goed maken?
Laten we eens kijken naar de leesbegripstoetsen. Daar komen we verschillende problemen tegen.
*Er worden meerkeuzevragen gesteld waarvan alleen de antwoorden die aansluiten bij letterlijk tekstbegrip of letterlijke tekstinterpretatie goed worden gerekend (zie Cito, 2016). De leerlingvolgsysteemtoetsen voor leesbegrip laten dus vooral zien hoe vaardig leerlingen zijn in het opzoeken van letterlijke informatie in de tekst. Vaak lezen ze niet eens de hele tekst, maar zoeken ze per vraag een tekstgedeelte op en kiezen voor een antwoord. Goede begrijpend lezers die gestructureerd en gefocust zijn in hun werk komen hier een heel eind mee. Voor goede begrijpend lezers die minder focus hebben, is het moeilijker.
*De resultaten van leerlingen zijn afhankelijk van de kennis van leerlingen over de onderwerpen in de teksten uit toetsen (Kirschner, 2019; O’Reilly, Wang & Sabatini,2019;Schneider et al., 1989). Als een tekst gaat over een voor hen bekend onderwerp kunnen zwakke leerlingen vaak onverwacht goed scoren, terwijl betere begrijpend lezers soms zwakker scoren dan verwacht omdat de tekst gaat over een onderwerp waar ze niets van weten of dat hen niet interesseert.
*Goede begrijpend lezers kunnen minder goed scoren -en daar gaat bovenstaande mail over- omdat zij zich gedragen als echte begrijpend lezers en proberen te komen tot een samenhangende en coherente mentale representatie van de tekst, terwijl het de bedoeling is dat ze alleen de vragen bij de tekst beantwoorden. Juist het komen tot samenhang is de kern van leesbegrip (O’Reilly et al., 2018; Kintsch, 1998; Van den Broek, 2009).
Scenariotoetsen zouden een goed alternatief kunnen zijn voor de huidige LVS-toetsen voor leesbegrip. Daarbij moeten leerlingen informatie integreren vanuit meerdere inhoudelijk samenhangende bronnen vanuit een echt leesdoel (Shore et al., 2017).
Leesbegrip toetsen
Kortom, de vraag van deze student laat iets ingewikkelds zien in het onderwijs. Hoewel haar leerling slecht scoort op de toets begrijpend lezen, lijkt de vraag of hij teksten begrijpt niet aan de orde. Daar is hij -gezien zijn andere resultaten- goed in. Om dat zeker te weten, kan het volgende nog een indicatie geven voor leesbegrip:
*nagaan hoeveel hij leest (hoeveel boeken heeft hij het afgelopen half jaar gelezen?)
*nagaan hoe zijn woordenschat is (woordenschattoets LVS)
*gesprek over een gelezen boek of een tekst om een indruk te krijgen van het begrip
*nagaan hoe zijn resultaten zijn op toetsen voor wereldoriëntatie
Een handelingsplan op basis van de LVS-score?
Op basis van de lage score op leesbegrip op de toets uit het LVS wil de student een handelingsplan opstellen. Dat is geen goed idee. Handelingsplannen horen niet op basis van
LVS-toetsen te worden opgesteld. Deze toetsen dienen slechts als oppervlakkige
signalering, waarna moet worden nagegaan of er echt problemen zijn. In het geval van deze leerling faalt niet de leerling, maar de toets. Die laat niet de vorderingen zien op het gebied van leesbegrip, maar enkel het onvermogen om met deze toets leesbegrip te toetsen. Het probleem dat onder de vraag van deze student ligt, is dat we in het onderwijs het behalen van de toetsen als doel zijn
gaan beschouwen. Dat is een essentieel verkeerd begrip van de toetsen die
slechts als oppervlakkige signalering van problemen dienen.
Voor deze leerling dus geen
handelingsplan voor begrijpend lezen. Om zijn toetsresultaten te verbeteren, omdat dat van belang is voor bijvoorbeeld de overgang naar het
voortgezet leesonderwijs, volstaat een simpele uitleg dat de toets heel dom
is en alleen om letterlijk in de tekst aanwezige informatie vraagt. Je kunt dat even oefenen met een tekst met
vragen die een beetje lijken op het soort letterlijke vragen in de LVS-toets. Besteed er verder niet teveel aandacht aan. Het gaat
niet om de toets, het gaat om leesbegrip.
